بازار دوطرفه ارز دیجیتال چیست؟

به طور کلی بازارهای مالی به دو دسته بازارهای یک طرفه و بازارهای دوطرفه تقسیم می‌شوند. هر کدام از آن‌ها مزایا و معایب خاص خودشان را دارند. در این مقاله به معرفی بازارهای یک طرفه و دوطرفه خواهیم پرداخت و سازوکار آن‌ها را در بازار ارزهای دیجیتال بررسی خواهیم کرد.

بازارهای یک طرفه

بازارهای یک طرفه بازارهایی هستند که در آن‌ها فعالان بازار تنها می‌توانند از رشد قیمت‌ها سود کسب کنند. در چنین بازارهایی، فعالان بازار در صورت ریزش قیمت به طور معمول دچار زیان شده یا اینکه باید از معامله دست کشیده و منتظر برگشت قیمت‌ها بمانند.

از جمله معایب بازارهای یک طرفه می‌توان به خروج سرمایه با ضرر، طولانی شدن دوران رکود بازار یا حتی ریسک نقدشوندگی اشاره کرد. لازم به ذکر است که مزیت بازارهای یک طرفه تنها در صعود قیمت‌ها خلاصه می‌شود و با شروع بازار نزولی، معایب آن‌ها ظاهر خواهند شد.

بازارهای دوطرفه

در بازارهای دوطرفه امکان کسب سود برای فعالان بازار هم از طریق خرید و هم از طریق فروش فراهم است. بدین ترتیب، با نزولی شدن بازار نیازی به خروج سرمایه با ضرر و نگرانی از طولانی شدن بازار نزولی وجود ندارد.

از جمله مزایای بازارهای دوطرفه می‌توان به امکان کسب سود در ریزش بازار، افزایش نقدینگی، عدم خروج سرمایه از بازار ریزشی و پر رنگ شدن نقش تحلیل تکنیکال در سرمایه‌گذاری اشاره کرد.

سازوکار فروش استقراضی در بازارهای مالی

یکی از سازوکارهای طراحی شده در بازارهای دوطرفه برای کسب سود از ریزش بازار، فروش استقراضی (Short Selling) است که توسط آن می‌توان از نزول قیمت سود کسب کرد.

در فروش استقراضی فرد با پیش بینی نزول قیمت، سهمی را از کارگزار مربوطه قرض می‌کند و به قیمت جاری بازار به فروش می‌رساند. سپس، پس از کاهش قیمت، همان سهم را در قیمت پایین‌تر خریداری کرده و قرض خود را به کارگزاری پس می‌دهد. از مابه‌التفاوت آن نیز سود خود را برمی‌دارد.

برای فروش استقراضی باید از طریق کارگزاری مربوطه قراردادی تنظیم شود تا سهم مورد نظر از کارگزاری قرض گرفته شده و در نهایت به آن پس داده شود. در فروش اسقراضی سهمی به صورت واقعی میان خریدار و فروشنده منتقل نمی‌شود و این کار تنها به صورت یک قرارداد صورت می‌گیرد. انتقال نقدی تنها در زمان تسویه قرارداد انجام می‌شود.

فروش استقراضی در بازار ارزهای دیجیتال

چنین مکانیسمی در حوزه ارز دیجیتال هم وجود دارد. برای درک بهتر این موضوع، مثالی از بازار بیت کوین را در نظر بگیرید. فرض کنیم قیمت بیت کوین ۳۵ هزار دلار است و شما پیش‌بینی می‌کنید که قیمت آن در چند روز آینده کاهش یافته و به ۳۲ هزار دلار می‌رسد. بنابراین، شما طی قراردادی مقداری بیت کوین از صرافی قرض کرده و آن را در قیمت ۳۵ هزار دلار می‌فروشید. تا اینجای کار، شما در واقع هیچ بیت کوینی نفروخته‌اید و در یک قرارداد مجازی این کار را انجام داده‌اید. پس از آنکه قیمت طبق پیش‌بینی شما به ۳۲ هزار دلار رسید، در این قیمت خرید کرده و قرض صرافی را پس می‌دهید. مابه‌التفاوت، سود شما از این معامله خواهد بود. بدیهی است که همین قرارداد برای خرید استقراضی هم امکان‌پذیر است.

همان طور که ملاحظه می‌کنید، در این معامله هیچ بیت کوینی منتقل نشده، بلکه طی یک قرارداد مجازی خریدوفروش انجام شده است. چنین قراردادهایی به تریدرها امکان می‌دهند بدون نیاز به داشتن ارز دیجیتال واقعی، با آن‌ها معامله کنند.

بازارهای یک طرفه و دوطرفه در ارزهای دیجیتال

همان طور که در مثال هم مطرح کردیم، بازارهای یک طرفه و دوطرفه در بازار ارزهای دیجیتال هم وجود دارند. در بیشتر صرافی‌های ارز دیجیتال از بازارهای یک طرفه با عنوان بازار اسپات (spot) و از بازارهای دوطرفه تحت عنوان بازار فیوچرز (furures) یاد می‌شود. بازار فیوچرز مانند همان مثال بیت کوین تحت قراردادهایی عمل می‌کنند که به آن‌ها قراردادهای آتی گفته می‌شود. در این قراردادها به قرارداد خرید، پوزیشن لانگ (long) و به قرارداد فروش، پوزیشن شورت (short) گفته می‌شود.

انواع قراردادهای آتی

در قراردادهای آتی (فیوچرز) طرفین معامله متعهد می‌شوند که دارایی مشخصی را در آینده در زمان معینی معامله کنند. البته قراردادهای آتی دو نوع هستند:

• قراردادهای آتی با تاریخ انقضا یا سررسید
• قراردادهای آتی بدون سر رسید

به قراردادهای نوع دوم، قرارداد آتی دائمی (Perpetual) نیز گفته می‌شود. صرافی بایننس از هر دو نوع قرارداد آتی استفاده می‌کند. در این نوع قراردادها ارز دیجیتال به صورت مستقیم خریداری نمی‌شود، بلکه قراردادی که نماینده آن دارایی ‌است مورد معامله قرار می‌گیرد.

البته، در برخی از بازارهای آتی سنتی، این قراردادها شامل تحویل فیزیکی هستند، به این معنی که دارایی مربوطه به صورت فیزیکی تحویل داده می‌شود. با این حال، امروزه بسیاری از بازارهای آتی تسویه نقدی دارند، به این معنی که فقط ارزش نقدی تسویه شده و هیچ مبادله فیزیکی صورت نمی‌گیرد.

بازارهای یک طرفه و بازارهای دو طرفه در صرافی بایننس

برای درک بهتر موضوع، بازارهای یک طرفه و دو طرفه در صرافی بایننس به عنوان یکی از بزرگترین بازارهای معاملاتی ارز دیجیتال را بررسی خواهیم کرد.

بازار اسپات (spot)

بازار اسپات از نوع بازار یک طرفه بوده و تریدرها تنها از رشد قیمت‌ها سود می‌برند. در این بازارها معامله‌گران برای کاهش ریسک و جلوگیری از زیان خود در صورت ریزش بازار باید حتماً در معاملات خود از استاپ لاس (stop loss) یا حد ضرر استفاده کنند. در این بازارها امکان صفر شدن سرمایه تریدر بسیار کم است. چرا که تنها در صورتی این اتفاق می‌افتد که قیمت ارز دیجیتال مربوطه به صفر برسد. قراردادن استاپ لاس در معاملات نیز به منظور کاهش ضرر در این بازارها پیش‌بینی شده است.

لازم به ذکر است که در بازار اسپات صرافی بایننس دو دسته معاملات اهر‌م‌دار (لوریج‌دار) نیز وجود دارند:

• معاملات مارجین
• معاملات توکن‌های اهرمی

معاملات مارجین

معاملات مارجین جزء معاملات اهرم‌دار بوده و مخصوص بازارهای یک طرفه هستند. بدین صورت که شما مبلغی را به عنوان وثیقه و امانت در اختیار صرافی قرار داده و بر اساس موجودی خود با اهرم مشخص از صرافی وام می‌گیرید. در صورت رشد قیمت، شما سود خود را دریافت کرده و در غیر اینصورت وثیقه شما به صرافی تعلق خواهد گرفت. نکته مهم در مورد معاملات مارجین این است که صرافی به ازای هر ساعت از وامی که در اختیار شما قرارداده کارمزد دریافت می‌کند. لذا، ممکن است کارمزد دریافتی حتی از میزان سود معامله شما نیز بیشتر شود. همچنین، اهرم‌ها در این نوع معاملات از سوی صرافی تعیین شده و کاربر در تعیین آن نقشی ندارد. لذا، ریسک این معاملات بسیار بالاست.

توکن‌های اهرمی

با اینکه عملکرد توکن‌های اهرمی (UP و DOWN) شبیه بازارهای دوطرفه است، اما این توکن‌ها به دلیل سازوکار خاص خود در بازار اسپات صرافی بایننس معامله می‌شوند. از توکن UP در هنگام رشد بازار و از توکن DOWN در هنگام نزول بازار می‌توان سود اهرمی کسب کرد.

بازار فیوچرز (قراردادهای آتی)

بازار فیوچرز از نوع بازارهای دوطرفه بوده و تریدرها می‌توانند هم از رشد بازار و هم از ریزش بازار سود کسب کنند. این کار از طریق قراردادهای آتی انجام می‌شود.

قراردادهای آتی در صرافی بایننس به دو دسته تقسیم می‌شوند:

• قراردادهای آتی فصلی (Quarterly)
• قراردادهای آتی دائمی (Perpetual)

قراردادهای آتی فصلی دارای سررسید هستند. بیشتر کاربران بایننس از قراردادهای آتی دائمی (بدون سررسید) استفاده می‌کنند.

چرا کاربران قراردادهای آتی را معامله می‌کنند؟

• پوشش و مدیریت ریسک: این مهم ترین دلیل اختراع معاملات آتی است.
• امکان خرید و فروش استقراضی: تریدرها حتی در صورت نداشتن دارایی می‌توانند از طریق مکانیسم خرید و فروش استقراضی، اقدام به خرید و فروش و کسب سود کنند.
• استفاده از اهرم (لوریج): با استفاده از اهرم‌ها معامله‌گران می‌توانند پوزیشن‌هایی بزرگتر از موجودی حساب خود باز کنند.

قرارداد آتی دائمی (Perpetual Futures Contracts) چیست؟

قرارداد آتی دائمی نوع خاصی از قرارداد آتی است، اما بر خلاف شکل سنتی، تاریخ انقضا و سررسید ندارد. بنابراین، تریدرها می‌توانند تا زمانی که دوست دارند پوزیشن خود را باز نگه دارند. البته، باید کارمزدهای آن را هم در نظر داشته باشند. معاملات قراردادهای دائمی براساس قیمت شاخص دارایی مربوطه (Index Price) انجام می‌شوند. قیمت شاخص با توجه به بازارهای اسپات و حجم معاملات آن‌ها و بر اساس میانگین قیمت یک دارایی تعیین می‌شود.

بنابراین، برخلاف معاملات آتی معمولی، قراردادهای آتی دائمی غالباً با قیمتی معادل یا بسیار مشابه بازارهای اسپات معامله می‌شوند. با این حال، در شرایط نوسان شدید بازار، ممکن است قیمت این بازارها از قیمت بازار اسپات فاصله بگیرد.

مارجین (Margin) یا وجه تضمین اولیه چیست؟

مارجین اولیه (initial margin) حداقل میزان سرمایه‌ای است که تریدر باید برای باز کردن یک پوزیشن اهرم‌دار در حساب خود داشته باشد. مارجین اولیه از تقسیم عدد ۱ به عدد لوریج بدست خواهد آمد. به عنوان مثال، برای معامله ۱۰۰۰ BNB با لوریج ۱۰، مارجین اولیه ۰/۱ یا ۱۰۰ BNB است که باید توسط تریدر تأمین شود. بنابراین، مارجین اولیه ۱۰٪ از کل سفارش خواهد بود. مارجین اولیه همان چیزی است که از پوزیشن اهرمی شما پشتیبانی کرده و به عنوان وثیقه معامله عمل می‌کند. صرافی این مبلغ را نزد خود نگه می‌دارد.

حداقل وجه تضمین (Maintenance Margin) چیست؟

حداقل وجه تضمین، حداقل میزان وثیقه‌ای است که باید برای باز نگه داشتن پوزیشن‌های معاملاتی به صورت هولد داشته باشید. اگر موجودی مارجین شما به زیر این سطح کاهش یابد، شما مارجین کال (margin call) خواهید شد. یعنی از شما خواسته می‌شود وجوه بیشتری به حساب خود اضافه کنید تا پوزیشن شما باز بماند، در غیر اینصورت حسابتان لیکوئید خواهد شد. بیشتر صرافی‌های ارز دیجیتال حساب را لیکویید کرده و درخواست وجه بیشتر نمی‌کنند. اصطلاح کال مارجین در بازار معاملات مارجین بیشتر به کار برده می‌شود.

بدین ترتیب، مارجین اولیه مقداری است که شما هنگام باز کردن یک پوزیشن تعهد می‌کنید در حسابتان باشد (مانند حداقل موجودی برای افتتاح یک حساب بانکی). حداقل وجه تضمین به حداقل موجودی مورد نیاز برای باز ماندن پوزیشن‌ها اشاره دارد. میزان حداقل وجه تضمین متغیر است که با توجه به قیمت بازار و مارجین اولیه تغییر می‌کند. در واقع، حداقل وجه تضمین درصدی از مارجین اولیه است که کاهش موجودی حساب به کمتر از آن، منجر به لیکویید شدن حساب می‌شود. در صرافی بایننس، حداقل وجه تضمین همواره کمتر از نصف مارجین اولیه است.

لیکوئید شدن چیست؟

اگر مارجین اولیه به کمتر از حداقل وجه تضمین برسد، ممکن است حساب فیوچرز شما لیکویید شود؛ یعنی مبلغ وثیقه شما مصادره می‌شود. با توجه به ریسک معامله و اهرم هر کاربر در بایننس، لیکوئید شدن به روش‌های مختلفی اتفاق می‌افتد. هرچه پوزیشن بزرگتر باشد، مارجین بیشتری مورد نیاز است.

توجه داشته باشید که در صورت لیکوئید شدن، کارمزد بیشتری از تریدر دریافت خواهد شد. برای جلوگیری از این امر، می‌توان پوزیشن‌ها را قبل از رسیدن به قیمت لیکوئید شدن بست یا اینکه وجوه بیشتری به موجودی وثیقه اضافه کرد تا قیمت لیکوئید شدن از قیمت فعلی بازار فاصله بیشتری بگیرد. صرافی بایننس برای محاسبه قیمت لیکوئیدشدن، مارجین اولیه و موارد دیگر، یک ماشین حساب در اختیار کاربران خود قرار داده است.

نرخ بودجه (Funding Rate) چیست؟

از آنجایی که قیمت بازارهای فیوچرز اندکی با قیمت بازارهای اسپات متفاوت است، این قیمت‌ها باید در نهایت همگرا شوند. نرخ بودجه، چنین کاری را انجام می‌دهد. بدین صورت که در صرافی‌های ارز دیجیتال، هر ۸ ساعت یک بار اختلاف قیمت دارایی‌ها در بازار فیوچرز و اسپات محاسبه شده و به صورت درصد نمایش داده می‌شود. زمانی که نرخ بودجه بیش از صفر باشد (مثبت)، تریدرهایی که پوزیشن لانگ دارند (خریداران قراردادی) باید این اختلاف را به تریدرهایی که پوزیشن شورت دارند (فروشندگان قراردادی) بپردازند. در مقابل، نرخ بودجه منفی به این معنی است که تریدرهای پوزیشن شورت آن مبلغ را به تریدرهای لانگ پرداخت می‌کنند.

نرخ بودجه بر اساس دو مؤلفه تعیین می‌شود: نرخ بهره و پرمیوم. در بازار معاملات آتی بایننس، نرخ بهره روی عدد ۰/۰۳٪ ثابت است و پرمیوم با توجه به اختلاف قیمت بین بازارهای فیوچرز و بازارهای اسپات متفاوت است. بایننس برای انتقال نرخ بودجه هیچ کارمزدی دریافت نکرده و از آن سهمی ندارد؛ این انتقال مستقیماً بین کاربران انجام می‌شود.

بنابراین، هنگامی که یک قرارداد آتی دائمی با یک پرمیوم معامله می‌شود (یعنی با قیمتی بالاتر از بازارهای اسپات)، پوزیشن‌های لانگ به دلیل مثبت بودن نرخ بودجه، باید مابه التفاوت را به پوزیشن‌های شورت بپردازند و بالعکس.

قیمت مارکت (Market Price) چیست؟

market price برآورد ارزش واقعی یک قرارداد (faire price) در مقایسه با قیمت آخرین معامله (last price) است. محاسبه قیمت مارکت مانع از لیکوSید شدن‌های ناعادلانه‌ای می‌شود که ممکن است در شرایط پرنوسان بازار اتفاق بیافتند.

بنابراین، در حالی که قیمت شاخص به قیمت بازارهای اسپات مربوط است، قیمت مارکت نشان دهنده ارزش منصفانه یک قرارداد آتی دائمی است. از نظر بایننس، قیمت مارکت براساس قیمت شاخص و نرخ بودجه تعیین می‌شود و همچنین بخشی اساسی از محاسبه PnL تحقق‌نیافته است.

PnL چیست؟

PnL مخفف سود و زیان (profit and loss) است و می‌تواند تحقق یافته (realized) یا تحقق‌نیافته (unrealized) باشد. وقتی در یک بازار آتی دائمی پوزیشن‌‌های باز دارید، PnL شما تحقق نیافته است، به این معنی که در پاسخ به حرکت‌های بازار همچنان تغییر می‌کند. وقتی پوزیشن‌های خود را می‌بندید، PnL تحقق می‌یابد.

از آنجا که PnL تحقق یافته به سود یا زیان ناشی از پوزیشن‌های بسته اشاره دارد، هیچ ارتباط مستقیمی با قیمت مارکت نداشته بلکه فقط با قیمت خود سفارشارت ارتباط دارد. از طرف دیگر، PnL تحقق نیافته، دائماً در حال تغییر است و عامل اصلی لیکوئید شدن حساب‌هاست. بنابراین، برای اطمینان از دقیق و عادلانه بودن محاسبه PnL تحقق نیافته از قیمت مارکت استفاده می‌شود.

صندوق بیمه چیست؟

به زبان ساده، صندوق بیمه همان چیزی است که مانع از سقوط موجودی تریدرها به زیر صفر می‌شود، در عین حال اطمینان می‌دهد که تریدرهای برنده به سود خود برسند.

برای توضیح، فرض کنید که علی ۲۰۰۰ دلار در حساب فیوچرز خود دارد که یک پوزیشن لانگ BNB با لوریج ۱۰ به قیمت هر سکه ۲۰ دلار باز کرده است. توجه داشته باشید که علی در حال خرید این قرارداد از یک معامله‌گر دیگر است و نه از صرافی بایننس. بنابراین در طرف دیگر معامله، ما محمد را داریم که یک پوزیشن شورت به همان اندازه باز کرده است.

به دلیل استفاده از لوریج ۱۰، علی اکنون دارای یک پوزیشن ۱۰۰۰ BNB (به ارزش ۲۰۰۰۰ دلار) و مارجین اولیه ۲۰۰۰ دلاری است. اگر قیمت BNB از ۲۰ دلار به ۱۸ دلار کاهش یابد، پوزیشن علی به طور خودکار بسته خواهد شد. این بدان معناست که دارایی‌های وی لیکوئید شده و مارجین ۲۰۰۰ دلاری وی کاملاً صفر خواهد شد.

اگر به هر دلیلی، سیستم نتواند پوزیشن‌های علی را به موقع ببندد و قیمت بازار بیشتر کاهش یابد، صندوق بیمه فعال می‌شود تا ضررها را پوشش داده تا اینکه پوزیشن بسته شود. این موضوع برای علی فرق زیادی نخواهد کرد، زیرا او لیکوئید شده و موجودی او صفر است. اما به محمد اطمینان می‌دهد که می‌تواند سود خود را بدست آورد. بدون صندوق بیمه، موجودی علی نه تنها از ۲۰۰۰ دلار به صفر کاهش می‌یابد، بلکه می‌تواند منفی شود.

کارمزدهای لیکوئید شدن مستقیماً به صندوق بیمه می‌رود و وجوه باقیمانده به کاربران بازگردانده می‌شود. بنابراین، صندوق بیمه مکانیسمی است که برای استفاده از وثیقه‌های گرفته شده از تریدرهای لیکوئید شده طراحی شده تا به تریدرهای برنده پرداخت شود. در شرایط عادی بازار انتظار می‌رود صندوق بیمه با لیکوئید شدن کاربران به طور مستمر رشد کند.

بازار دوطرفه کوین نیک مارکت

همه می‌دانیم که به دلیل شرایط تحریم امکان کار با صرافی‌های بین‌المللی و از جمله بایننس برای کاربران ایرانی فراهم نیست. به همین دلیل حساب کاربران ایرانی در این صرافی‌ها در صورت شناسایی با خطر مسدود شدن روبرو است. ضمن اینکه معامله‌گری فرآیندی است که نیاز به آرامش و تمرکز بالا داشته و دغدغه مسدود شدن حساب امری نیست که بتوان به راحتی با آن کنار آمد.

اما با خرید و فروش توکن‌های اهرمی در بازار دوطرفه کوین نیک مارکت می‌توانید از مزایای بازار دوطرفه استفاده کنید، بدون اینکه خطر لیکوئید شدن یا مسدود شدن دارایی شما را تهدید کند. توکن‌های اهرمی UP و DOWN بیت کوین، اتریوم و بایننس کوین در کوین نیک مارکت عرضه شده تا کاربران ایرانی بتوانند بدون هیچ دغدغه‌ای از مزایای بازارهای دوطرفه در حوزه ارزهای دیجیتال بهره ببرند و از کاهش قیمت ها هم سود کنند. خرید و فروش این توکن‌ها هم در بازارهای تومانی و هم در بازارهای تتری امکان‌پذیر است.

در بازار دوطرفه کوین نیک مارکت برای هر ارز دیجیتال دو توکن اهرمی طراحی شده: توکن UP و توکن DOWN. توکن UP هنگام افزایش قیمت ارز دیجیتال مربوطه رشد می‌کند و برعکس. توکن DOWN هنگام کاهش قیمت ارز دیجیتال مربوطه رشد می‌کند و برعکس. جذابیت توکن DOWN این است که هنگام کاهش قیمت یک ارز دیجیتال می‌توانید کسب سود کنید.

هدف کوین نیک مارکت از اضافه کردن امکان خرید و فروش توکن‌های اهرمی در پلتفرم خود، در وهله اول این است که کاربران ایرانی بتوانند به راحتی از بازر نزولی سود کسب کنند. همچنین از خروج ارز از کشور جلوگیری شود و ریسک لیکوئید شدن و از دست رفتن سرمایه کاربران ایرانی از بین برود. از اینجا می‌توانید وارد بازار دوطرفه کوین نیک مارکت شود.

سخن پایانی

در مورد کار با بازارهای فیوچرز ذکر این نکته لازم است که صرافی بایننس برای برخی از دارایی‌ها امکان معامله تا لوریج ۱۲۵ را فراهم می‌کند. هر چه از لوریج بالاتری استفاده شود، ریسک معامله بالاتر خواهد بود و با کوچکترین نوسانی لیکوئید شدن رخ خواهد داد. بنابراین، این بازار مخصوص تریدرهای حرفه‌ای بوده و به معامله‌گرانی که نتوانسته‌اند در بازار اسپات موفق عمل کنند، ورود به بازار فیوچرز به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود.

در بازار فیوچرز، علاوه بر تسلط به تحلیل تکنیکال و فاندامنتال، لازم است که تریدر حتماً مدیریت ریسک و سرمایه داشته باشد و تا جای ممکن از لوریج‌های بسیار بالا استفاده نکند.